Edebiyat - Sanatı
Gazel Nedir?
Gazel divan edebiyatının en yaygın kullanılan nazım biçimidir. Genellikle 5-12 beyitten oluşmuş, ilk beytinin dizeleri birbiriyle, öteki beyitlerin ise birinci dizeleri serbest, ikinci dizeleri ilk beyitle kafiyeli bulunan bir nazım biçimidir.Önceleri Arap edebiyatında kasidenin tegaüzzül adı verilen bir bölümü iken sonra ayrı bir biçim halinde gelişmiştir. Arapça olan sözcük, "kadınlarla âşıkane söyleşme" anlamındadır. İlk Gazel'i 530'da ölen İmruü'l-Kays'ın yazdığı söylenmektedir. İlk dönemlerde (İslam dininin ilk dönemlerinde) fazla ilgi görmemekle birlikte tepkiler de toplayan gazel daha sonra İran edebiyatında çok büyük ilgi görmüş ve Osmanlı Edebiyatı'na da buradan geçiş yapmıştır. Osmanlı Edebiyatı'nda gazelin en güzel örneklerini Fuzuli,Baki, Şeyhülislam Yahya, Nabi,Nedim,Şeyh Galib vermiştir.
Başlangıçta Arap şiirinde gazel denilen bağımsız bir tür yoktur. Yalnız Arap şairleri, kasidelerde, konusu kadın, aşk, şarap, güzellik olan bölümler için tagazzül (gazel söyleme) terimini kullanmışlardır. İlk gazel örneklerinin de Emevîler döneminde tagazzül bölümünün kasideden ayrılıp bağımsızlaşmasıyla doğduğu sanılmaktadır. Ama bağımsız bir biçim olarak asıl gelişimi İran edebiyatında gerçekleşmiştir.
Türk edebiyatına da İran edebiyatı yoluyla girmiştir. Başlangıçta konusu aşk, güzellik ve kadın olan lirik bir biçimken, sonradan öğretici, dinsel ve tasavvufî konulardan da gazel yazılmıştır. Gazelde nazım birimi beyittir. Beyitler arasında konu birliği bulunması zorunlu değildir. AA, BB, CC, DD, EE biçimindeki kafiye düzenine uymak gerekmektedir. Yek-ahenk, gazelin beyitleri arasında konu birliği bulunması, anlam açısından bütünlük taşıması demektir. Her beyti aynı güzellikte olan gazellere de yek-âvâz denilir.
Gazelin beyit sayısı en az 5, en çok 15'le sınırlandırılmıştır. Ama dört beyitlik gazeller yazıldığı gibi, on beş beyti aşan gazeller de bulunmaktadır. Genelde şairler 10-12 beyti aşmamaya özen göstermişler, 5-7 beyitlik gazelleri makbul saymışlardır. Bir gazelde ilk beyte matla (Arapça tulû: doğmak'tan), ikinciye hüsn-i matla, son beyte makta denilir. Ayrıca son beyit, şair adını belirttiği için mahlas beyti olarak da anılır. Gazelin en güzel beytinin adı ise beytü'l-gazel'dir. Gazellerin belli bir adı, başlığı yoktur. Genellikle şairinin adıyla birlikte kafiyesi ya da redifi belirtilerek anılır. Divanların gazeliyyat bölümleri de kafiye ya da redif olan seslerinin son harfleri göz önünde tutularak Arap alfabesine göre sıralanır.
Kaynak: http://www.msxlabs.org
© 2012 - 2013 | » EminX « Yapımıdır.
